Yalancı Mustafa Vakası: Mustafa Çelebi, Filmleri Uzaklaştıracak Hikayesiyle “Düz” Lakabını Nasıl Aldı?
Osmanlı tarihi hem uzunluğu hem de olayları açısından her zaman ilgi çekici olmayı başarmıştır. Hele ‘Düzmece Mustafa’ gibi olaylar söz konusu olunca ister istemez çok spekülasyon yapılıyor. Sizler için konuyu birçok açıdan inceledik ve Mustafa Çelebi’nin neden ‘sahte’ olduğunu açıklamaya çalıştık.
Not: Bugün birçok tarihçinin Mustafa Çelebi’nin Yıldırım Bayezid’in oğlu olduğu konusunda hemfikir olduğu açıktır.
Kaynak: İslam Ansiklopedisi
Yıldırım Bayezid’in oğlu olarak bilinen Mustafa Çelebi’nin (Düzme) “Düzme” lakaplı olması oldukça ilginç durumların sonucudur.
Ankara Savaşı’na babasıyla birlikte katılan ve Hamîd ve Teke sancağı askerlerinin başında bulunduğu kaynaklarda adı geçen Mustafa Çelebi, savaş sırasında kaybolmuştur.
Muhtemelen Timur tarafından esir olarak Semerkand’a götürülen Mustafa, Timur’un ölümü üzerine bir süre burada kaldıktan sonra serbest bırakılarak Anadolu’ya dönmüştür.
Trabzon, İsfendiyaroğulları (Çankırı çevresi), Niğde’ye sığınan Mustafa Çelebi burada kalamayarak Eflak’ta vakit geçirmiş ve Voyvoda Mircea’dan destek almıştır. Ancak burada fazla kalmaz ve Selanik’teki son durak olarak karşımıza çıkar.
Bizans İmparatoru II. Manuel de Komnenos’a sığındı. (822/1419) Burada kendisine daha rahat bir yer bulan Mustafa Çelebi, Niğbolu Sancağı Beyi İzmiroğlu Cüneyd Bey’i de yanına aldı…
Bazı Rumeli beylerinin de desteği ile Teselya-Selanik bölgesinde faaliyetlerine başlamıştır. Ancak kardeşi Çelebi Mehmed hızla büyüyünce yenildi ve bir gece Cüneyd Bey ile birlikte Selanik Kalesi’ne sığınmak zorunda kaldı.
Çelebi Mehmed kardeşini imparatordan istemesine rağmen II. Manuel bunu bir fırsat olarak görmüş ve Mustafa Çelebi’yi vermek istememiştir. Bunun yerine yılda 300 bin akçe vermeyi kabul eder.
İmparatorun hesabına göre Mustafa Çelebi, Bizans ile Osmanlı Devleti arasındaki barışın teminatıdır. Önce İstanbul’a ardından Limnos adasına giden tutsak Mustafa Çelebi; Sultan Mehmed II’nin ölümü. Murad’ın tahta geçmesi ve Osmanlı-Bizans ilişkilerinin bozulması üzerine İmparator’un desteğiyle Gelibolu’ya gitti. (15 Ağustos 1421)
İmparatora tabi olan ve oğlunu rehin bırakan Mustafa Çelebi, Yıldırım Bayezid’in oğlu olduğunu ve Osmanlı tahtının yasal varisi olduğunu söyleyerek Gelibolu halkının ileri gelenlerini yanına çağırdı.
Gelibolu halkı ona itaat etse de kale muhafızları teslim olmadı. Bunun üzerine Bizans ordusunun komutanı Demetrios, Gelibolu Kalesi’ni kuşattı.
Bu arada Mustafa Çelebi Gelibolu’da bir askeri teşkilat kurar ve hatta kardeşi II. Murad’ın üzerine gönderdiği Vezir Bayezid Paşa komutasındaki orduyla Gelibolu’nun Sazlıdere mevkiinde karşılaşır.
Bayezid Paşa, askerleri karşı tarafa geçince teslim olmak zorunda kaldı. Mustafa Çelebi ise Ankara Savaşı’nda aldığı yaraları göstererek Bayezid Paşa’ya Yıldırım’ın oğlu olduğunu kanıtlamaya çalışır ve kendisini vezir yapmak ister.
Ancak Mustafa Çelebi’nin yanındaki Cüneyd Bey ve Evrenosoğlu, Bayezid Paşa’ya düşmandır ve bu nedenle Mustafa Çelebi, Veziri öldürtmektedir.
Ve bu olaydan sonra Edirne’ye giderek saltanatını ilan etti (Kasım 1421) ve adına para kestirdi. Bunu duyan Gelibolu muhafızı Şah Melik, kaleyi Demetrios Laskaris’e teslim etti.
Rumeli Beylerinin tanınmasıyla hakimiyetini pekiştiren Mustafa Çelebi daha sonra Gelibolu’ya gelerek burayı Bizans’a vermeyeceğini söyledi.
Önce Bizans kuvvetlerini İstanbul’a gönderir, sonra burada askeri teşkilatını tamamlar ve Edirne’ye döner. Bir sonraki hedefi Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk başkenti olan Bursa’dır.
Yaklaşık 12.000 atlı ve 5000 yayadan oluşan bir orduya sahip olan Mustafa Çelebi, Bursa üzerine yürür. Bunu duyan II. Murad, Bursa’dan ayrılarak Ulubat’a gelir ve nehrin üzerindeki köprüyü toplar.
İki taraf Ulubat suyu önünde buluşuyor. Mustafa’nın 4000 kişilik bir kuvvetle yapmak istediği baskın, Yeniçeriler tarafından sonuçsuz bırakıldı.
Ancak Sultan II. Murad bu işi kökünden halletmek ister. Bu nedenle önce Rumeli Beylerini yanına çeker, ardından Mustafa Çelebi’nin başından beri yanında olan Cüneyd Bey’i Aydın Valisi olarak teklif eder.
Bunlarla yetinmeyen Murad, Mustafa Çelebi’nin aslında Yıldırım Bayezid’in oğlu olmadığı, ‘Düzmece’ olduğu söylentisini Vezir Hacı İvaz Paşa aracılığıyla yayar. Rumeli Beyleri de ‘aldatıldı’. Mustafa’ya ‘sahte’ demek bundan sonra muhtemelen gerçekleşecek.
Panikleyen Mustafa Çelebi gemiyle Biga’ya gider. Ancak Padişah’ın Düzme Mustafa’yı bırakmaya hiç niyeti yoktur. Daha önce Gelibolu’yu alan Sultan II. Murad daha sonra kardeşini Edirne’de tuzağa düşürür.
Şehirden kaçan Mustafa Çelebi, Osmanlı kuvvetleri tarafından takip edilerek Tunca nehri kenarındaki Kızılağaç Yenicesi’nde yakalanarak Edirne’ye getirildi ve II. Murad’ın emriyle kale burcuna asılarak idam edilir. (1422 kışı)
Aşıkpaşazade’nin yazdığına göre Sultan II. Murad, Mustafa Çelebi’nin şehzade olmadığını halka ispatlamak için ona hakaret ettiğinizi ve onu yürüyerek sürünerek idam ettirdiğinizi yazıyor.
Mustafa Çelebi, Murad’a bir şeyler söylemek istese de fırsat verilmez ve asılır. Mustafa Çelebi’nin piyon oğlunun Bizans’ta başına gelenlere dair kayıtlarda hiçbir şey yok. Mustafa Çelebi hakkında bazı rivayetlere göre Eflak’a oradan da Kefe’ye kaçmayı başardığını ve ardından Selanik’e dönerek 1430’da şehrin Osmanlılar tarafından alınmasına kadar burada faaliyet gösterdiğini söyler.
Mustafa Çelebi hakkında bazı rivayetlere göre Eflak’a oradan da Kefe’ye kaçmayı başarmış, daha sonra Selanik’e dönerek 1430’da şehrin Osmanlılar tarafından alınmasına kadar burada faaliyet göstermiştir.
Halil İnalcık’a göre bu rivayet, Yıldırım Bayezid’in oğlu olduğu iddiasıyla Venedik tarafından ortaya çıkarılan ve 1425 baharında Selanik’e giderek Venedik donanmasıyla işbirliği yapan bir başka Düzme Mustafa’dır.
